WAT VIND JE IN GEZINSKAARTEN 1893-1939
Aan de hand van Distelvoorstraat 39 bespreken we het gebruik van de gezinskaarten 1893-1939. Je leert daarmee het best te werken als je bijvoorbeeld de gegevens van je van je eigen familie of de eerste bewoners van je huis opzoekt. Als je archiefkaarten goed bekeken hebt, dan begrijp je beter wat in dit bericht over de de gezinskaarten wordt verteld.
Veel gezinskaarten zijn zeer moeilijk leesbaar. De link staat hieronder. Als de link niet opent, moet je het zwarte icoontje in de adresbalk aanklikken (het middelste van de drie naast https://). Het kan zijn dat je daarvoor eerst Adobe Flash moet installeren op je computer.
Distelvoorstraat 39
Als je de bewoners van je huis zoekt, dan moet je voor de eerste bewoners zoeken in de woningboeken (1897 – 1922) en voor de periode na 1922 in de woningkaarten (1924-1989).
Voor Distelvoorstraat heb ik dat even gedaan.
Het woningboek levert het volgende op:
Brinkman, 91, Jacob, Amsterdam,
1/1, 1/2, 1/3
25/9 ’19 en folio 108.
Jacob Brinkman, in 1891 geboren in Amsterdam, kwam op 25-09-19 met zijn vrouw van folio 108 van dit boek (D21), Kromme Distelstraat 1 (waar zij niet de eerste bewoners waren). Daar kwamen ze (zie afbeelding van detail folio 108) op 14-06-19 van K48a/71. En (dat wisten we al) ze gingen op 29-09-19 naar folio 107, Distelvoorstraat 39
Tijdens hun verblijf op Distelvoorstraat 39 werden er twee kinderen geboren. Dat leid ik af van de notities in kolom 6, 7 en 8, waar telkens het aantal mannelijke en vrouwelijke bewoners wordt genoemd.
De gezinskaart vertelt veel meer
Op de gezinskaart vind je – en nu van alle gezinsleden en inwonenden – veel meer gegevens. Brinkman, Jacob levert erg veel hits op. Je kunt via de rode knop links dat aantal drastisch beperken.
Leesbaarheid
De gezinskaarten zijn vaak slecht tot zeer slecht leesbaar. Het stadsarchief Amsterdam zegt daarover: ‘De scans zijn gemaakt van films uit 1939. Deze hebben de kwaliteit die in 1939 gangbaar was en zijn tot 2000 intensief gebruikt bij het Bevolkingsregister. De verticale strepen door het beeld zijn bij het gebruik ontstaan. Maar los daarvan verkeerden de fysieke gezinskaarten in 1939 al in een slechte staat. Ze verstoften en vervuilden. Er werden bij het gebruik veel aantekeningen doorgestreept en veranderd, verkleuringen ontstonden door de inwerking van zonlicht. Enzovoort.’
Bestuderen van de gegevens die de kaarten bevatten is zeker de moeite waard. Soms is het mogelijk die te achterhalen in de Overgenomen delen.
‘In de Overgenomen Delen staan de personen die tussen 1892 en 1920 zijn overleden of zijn vertrokken uit Amsterdam. Bij overlijden of vertrek werden de betreffende gezinskaarten uit de verzameling gehaald en in een kaartenbak met de ‘afgedane collectie’ geplaatst. Later werden de gegevens ‘overgenomen’ van het kaartbestand (de Gezinskaarten) in vastbladige registers: de Overgenomen Delen.’
De kolommen van de gezinskaarten
1 = nummer aantekening
2 = familienaam
3 = voornamen
4 = gender
5 = gezinshoofd (H) en relatie tot het gezinshoofd: v= echtgenote; d = dochter; z = zoon; zr = zuster enz. Er kunnen veel meer relaties voorkomen zoals vader, moeder, behuwdmoeder, neef, pleegkind, tante etc. Het betreft hier echter nooit inwonende dienstboden, kostgangers of logees. Alles in relatie tot het Gezinshoofd.
6 = geboortedatum
7 = geboorteplaats
8 = religie, zoals NH = Nederlands Hervormd, RC of “RK = Rooms-katholiek, NI = Nederlands-Israëlitisch enz.
9 = burgerlijke staat, O = ongehuwd; H = gehuwd; S = gescheiden; W = weduwe of weduwnaar.
10 = datum van mutatie: huwelijk, scheiding. In die kolom is vaak ook de nationaliteit aangegeven met een stempel.
11 = beroep. Bij mutaties (meestal opgegeven bij adresverandering) werd het vorige beroep doorgestreep, waardoor de beroepen vaak slecht leesbaar zijn en het ook niet altijd duidelijk is wat die persoon bijvoorbeeld in 1919 deed.
12 = datum van inschrijving in de gemeente
13 = adres of woonplaats vanwaar de persoon toen kwam.
14 = datum van vertrek uit de gemeente
15 = plaats waarheen de persoon verhuisde
16 = overlijdensdatum
17 = gegevens daarover
Het gezin Brinkman-Bertoen
De gezinskaarten geven veel persoonlijke informatie die vaak iets van de dramatiek van de gezinsleden naar voren brengt. Wie dat wil kan de eigen kaart of die van overleden familieleden laten afschermen. Maar ook met de openbare gegevens moet je voorzichtig omgaan. Bij Jacob Brinkman vinden we nu meer gegevens dan via het woningboek.
Hij was in Amsterdam geboren, trouwde op 30-05-17 met Hendrika Bertoen (Amsterdam, 26-10?-92) uit de Van Ostadestraat. Jacob was Rooms-katholiek, Hendrika Hervormd maar werd ook Rooms-Katholiek. De kinderen werden ook als Rooms-katholiek aangegeven.
Hun eerste dochtertje Hendrika Floradina werd 5 maanden na hun huwelijk op 30-10-17 geboren. Ze overleed op 09-01-19, ze woonden toen nog in de Kuipersstraat in de Pijp.
Hun tweede dochtertje Floradina werd op 06-07-20 in Distelvoorstraat 39 geboren en Elisabeth werd op 13-04-22 geboren.
Op 25-06-22 verhuisden ze naar Grasweg 7a.
Brinkman was volgens de bijna onleesbare aantekeningen los werkman en later waarschijnlijk werkzaam bij de Gemeente-Electriciteitswerken (GEW). Floradine gaat werken bij Verkade en Elisabeth was borduurster.
Dat zijn feitelijke gegevens.
Wat volgt, betreft vermoedens die wel op feiten gebaseerd zijn, maar niet bewijsbaar juist zijn.
De aantekeningen in kolom 2 bij Floradina en Elisabeth betreffen misschien hun overlijden, hoewel daarvoor normaal gesproken kolom 16 wordt gebruikt. Floradina was in 1934 pas 14 jaar, Elisabeth was in 1937 15 jaar.
Grasweg 7a was een van de houten noodwoningen die langs de Grasweg aan het water weden gebouwd. Ik vermoed dat het gezin bijvoorbeeld na huurschuld werd uitgezet en door de Woningdienst in zo’n woning voor ‘ontoelaatbaren’ werd geplaatst. Op 17-03-24 verhuisden ze naar een van de zogenaamde ‘sinaasappelkistjes van Wibaut’ in nooddorp Obelt (genoemd naar het zwembad daarnaast, ongeveer op de plek waar nu filminstituut Eye staat). Wethouder Wibaut had die woningen in 1915 snel in elkaar laten timmeren om mensen uit onbewoonbare woningen in de stad te kunnen huisvesten. Ze waren bedoeld als een tussenstation. 
Pas op 03-04-29 kreeg het gezin Brinkman een gewone woning in Pinksterbloemstraat 4 huis. Zo goed als zeker moesten ze toen verhuizen uit de Narcisstraat omdat nooddorp Obelt in dat jaar werd gesloopt.
De woongegevens vind je op de gezinskaart in de kop van het voorblad. Links staat daar het eerste adres, rechts staan de twee daaropvolgende adressen.
Op de achterzijde vind je de daarop volgende gegevens. Die achterkant vind je door op de website van het Stadsarchief linksonder de tweede kleine afbeelding van de kaartbladen aan te klikken.